RD-stenen Catharina Amaliapark in Apeldoorn
Meetpunten van de Rijksdriehoeksmeting uit het verleden in beeld
Tegenover het Kadaster-kantoor in Apeldoorn, in het Catharina Amaliapark, staan 4 stenen met daarin ‘RD’ gegraveerd. RD staat hierbij voor Rijksdriehoeksmeting. Deze granieten RD-stenen stonden vroeger in Vriezenveen, Ubach over Worms, Haaksbergen en Otterlo. Ze werden gebruikt als meetpunt van de Rijksdriehoeksmeting.
RD-punten voor nauwkeurige kaarten
Landmeters gebruiken RD-punten met de door ons berekende coördinaten als referentie. Hiermee kunnen cartografen nauwkeurige kaarten maken en kunnen gebruikers de informatie uit verschillende kaarten goed combineren.
In 1885 kreeg de Rijkscommissie voor Graadmeting en Waterpassing de opdracht voor het uitvoeren van de Rijksdriehoeksmeting. Het beheer van de RD-punten ligt sinds 1930 bij het Kadaster. Daarmee is de afdeling Rijksdriehoeksmeting van het Kadaster verantwoordelijk voor het Nederlandse coördinatensysteem.
Het inmeten van RD-punten
Door het hele land zijn vanaf het einde van de 19e eeuw ruim 6.000 RD-punten ingemeten. Vaak werd de locatie hiervan gemarkeerd door de spits van hoge gebouwen, zoals kerktorens. In gebieden zonder hoge gebouwen of waar deze niet goed te zien waren, werden RD-stenen geplaatst. Dit was bijvoorbeeld het geval op de Veluwe en in het heuvellandschap van Zuid-Limburg.
Om de precieze coördinaten van een RD-steen te kunnen bepalen, werd boven de steen tijdelijk een hoge houten meettoren gebouwd. Hierdoor konden landmeters boven de bomen uitkijken. Met een theodoliet (hoekmeetinstrument) konden zij de richtingen meten naar omliggende hoge meetpunten, zoals kerktorens. Onder de steen werd een tegel als extra verzekering geplaatst.
Het gemarkeerde kruis in de steen werd loodrecht boven een kruis in de tegel geplaatst. Raakte de steen uit het lood of verdween deze? Dan kon deze of een nieuwe steen weer loodrecht boven de tegel worden geplaatst. Het meetpunt hoefde niet helemaal opnieuw te worden ingemeten. Dit was namelijk een tijdrovende en dus kostbare zaak.
Controleren van navigatiesatellieten
Op dit moment zijn er in Nederland nog ruim 450 van deze stenen. Vanaf eind 20e eeuw zijn er daarnaast RD-punten gemarkeerd met onder andere stalen grondankers op plekken die beter geschikt waren voor metingen met moderne meetapparatuur.
Landmeters gebruiken tegenwoordig ontvangers voor GPS- en andere navigatiesatellieten. Ook hiervoor hebben zij referentiepunten nodig, waar het Kadaster de coördinaten van berekent. Deze nieuwe referentiepunten zijn meetstations met een stalen antennemast. Het Kadaster beheert ruim 40 van zulke stations. Door een correctiedienst op basis van de data van referentiestations kunnen landmeters efficiënt en op de centimeter nauwkeurig meten met GPS. Af en toe gebruiken landmeters nog een RD-steen of grondanker om te controleren of hun apparatuur goed werkt.
Meer weten?
Benieuwd naar de oorsprong van de naam Kadaster? Of wilt u meer lezen over het Kadaster Bedrijfsmuseum?
Naar pagina Geschiedenis van het Kadaster
Meer weten over de Rijksdriehoeksmeting?