Drenthe pakt meerdere gebiedsdoelen tegelijk aan
Welke veehouderij komt in aanmerking voor de aankoopregeling van het kabinet bij het stikstofbeleid? En wat kan met de vrijgekomen grond? De provincie Drenthe vroeg het Kadaster om analyses, en om advies voor een nieuwe variant van verkavelen.
Overheidsdoelen in landelijk gebied
Woningbouw, een juist waterpeil, zonneweiden, niet te veel stikstof, versterking natuur, versterking agrarisch gebied: allemaal overheidsdoelen waarvoor ruimte nodig is in het landelijk gebied. Dat vraagt om grond aankopen, verkopen, ruilen en het gebruik ervan wijzigen. “De hectiek is de laatste 2 jaar enorm toegenomen en zal verder toenemen,” zegt Tanja Jonker, coördinator Grondzaken bij de provincie Drenthe.
Aankoopregeling stikstofbeleid
Om de stikstofneerslag te beperken, kunnen provincies veehouderijen kopen met een hoge stikstofneerslag op Natura 2000-gebieden. “We vroegen het Kadaster om te toetsen of aanvragende veehouders voldoen aan de criteria van de provincie om in aanmerking te komen voor de regeling. Daar rolde een rangorde uit. Zo konden we gericht in gesprek met de bedrijven”, aldus Jonker.
Dankzij de analyse en rangorde van het Kadaster konden we gericht in gesprek met bedrijven.
Stikstofanalyse Kadaster
Gerjan Meijer, projectleider Gebiedsontwikkeling bij het Kadaster, licht de analyse van het Kadaster toe: “Wij zien in de data waar bedrijven en Natura 2000-gebieden liggen. De uitstootgegevens van stallen in de Basisregistratie Agrarische Bedrijven stoppen we met toestemming van de agrariërs in Aerius. Deze RIVM-tool geeft de mate van stikstofneerslag weer.”
Aanvullende gebiedsanalyse Kadaster
De provincie wilde graag integraal naar het gebied kijken en vroeg zich af: kun je de vrijkomende grond inzetten voor andere gebiedsdoelen? “Via de leeftijd van eigenaren weten we wie wanneer mogelijk vanzelf al stopt”, legt Meijer uit. “We kennen de verkavelingssituatie en kunnen met onze tool Transfer de gronddruk inzichtelijk maken: welke gebiedsdoelen vragen hoeveel ruimte? Hoeveel ruimte krijg je door aankoop? Stel, je wilt natuur realiseren én tegelijkertijd landbouw verbeteren. Dan zie je welk bedrijf het best kan wijken en hoe je voor alle eigenaren een betere verkaveling kunt maken.”
Snel een rangorde dankzij data
Albert van Burgsteden is aankoop taxateur Landelijk Gebied voor Prolander. Deze organisatie voert in Drenthe het gebiedsbeleid uit. Volgens hem hielp de analyse om snel een rangorde te maken. “We hebben weliswaar lokale kennis, maar hebben niet altijd de precieze details. De Kadaster-analyse is rationeel, zonder enige kleuring.”
Als boeren zich in de objectieve data herkennen, dan erkennen ze dat je een zuivere afweging hebt gemaakt. Ook als je nee moet verkopen.
Inzichten en zuivere afwegingen
De gebiedskarakteristiek gaf inzichten volgens Van Burgsteden: “Waar in het dorp is de gronddruk het grootst? Zitten de groeiers op 1 plek? Of de stoppers? Hoe ligt de grond ten opzichte van de windrichting? Met zulke objectieve data komen we bij de boeren. Als ze zich erin herkennen, dan erkennen ze dat je een zuivere afweging hebt gemaakt. Ook als je nee moet verkopen.”
Integrale gebiedsaanpak
Volgens Van Burgsteden sluit integraal naar een gebied kijken ook aan bij de boeren. Hij is zelf ook melkveehouder en kent de belangen: “De boer moet voor al die gebiedsthema’s de consequenties inschatten op zijn hectares. Je moet dan ook als provincie niet met aparte thema’s langsgaan, maar 1 keer met een integrale agenda.”
Nieuw: participatieve verkaveling
Met welk proces schik je dan vervolgens gronden voor een integrale gebiedsaanpak? En hoe voorkom je de vrijblijvendheid van vrijwilligheid, maar ook de dwang van eventuele onteigening? Het Kadaster introduceerde een nieuwe variant van verkaveling: participatieve verkaveling.
Bij participatieve verkaveling maken de eigenaren samen het plan. Zo heb je de garantie dat de doelen behaald worden.
Meijer: “Een wettelijk verkavel proces wordt vaak gezien als van bovenaf opgelegd. Eigenaren mogen weliswaar hun wensen uiten, maar een verkavel commissie maakt het ruilplan. In de nieuwe variant maken de eigenaren samen het plan. Zo heb je de garantie dat de doelen behaald worden. Als een minderheid nee zegt, dan kunnen de plannen door. Door sneller meer draagvlak te krijgen voor het ruilplan, komen er ook minder bezwaarprocedures. Dat maakt de doorlooptijd veel korter.”
Meer kans op inspraak voor boeren
De provincie heeft interesse in deze nieuwe procesvariant. Jonker: “Drenthe is historisch gezien dé kavelruil provincie van Nederland. Vrijwilligheid is een groot goed. Ondanks dat de nieuwe procesvorm een verplicht karakter heeft, geeft deze boeren een grotere kans op inspraak.”
Ook Van Burgsteden verwacht draagvlak: “Drentse boeren zijn al gewend veel samen te werken. We kennen elkaar, delen machines en sproeiplaatsen. Aan de keukentafel kijken we vaak hoe we zelf dingen samen kunnen oplossen. Na koffie en gevulde koek. Noem het dus gerust ‘de Drentse methode’. Dat kun je ook makkelijker uitspreken dan participatief verkavelen!”
Meer informatie
Lees meer over wat we kunnen betekenen bij ruilverkaveling op de pagina Landelijk gebied.
Meer weten over vastgoed, grond en prijsvorming in landelijk gebied? Of over onderzoek naar de ontwikkelingen in het landschap? Neem dan contact op met onze expert vastgoed en grond in het landelijk gebied, Paul Peter Kuiper.
Terzake
Dit artikel komt uit het Kadastermagazine Terzake van juni 2022.
• Meer artikelen lezen? Ga naar de pagina Terzake.
• Wilt u maandelijks de digitale Terz@ke in uw mailbox ontvangen? Meld u dan aan voor onze nieuwsbrief.